کد مطلب:46794 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:40

گنجینه پرسمان » قرآن

در سورة اسرا آية 45 مي فرمايد: تمام موجودات جهان خدا را تسبيح مي گويند. نحوة تسبيح موجودات چگونه است؟

تسبح له السموات السبع والارض و من فيهنّ و إنْ منْ شيء إلاّ يسبّح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحهم. اين آيه دلالت مي كند تمامي ذرّات موجودات عالَم، صاحب شعور و ادراك هستند و در برابر خالق خود كرنش مي كنند.

مراد از تسبيح گويي اشيا با توجه به اين كه زبان ندارند، اين است كه هر موجودي چون نياز صرف است و به خدا وابستگي كامل دارد، با تمام وجود تسبيح خدا مي گويد. چون هر ذره اي از عالَم وجود نقص خود را مي داند و از طرفي تمام كمالات را در خدا مي بيند، زبان به تسبيح و تحميد خدا مي گشايد و از درون هر ذرّه اي سبحان الله والحمد الله بلند است. چون همة اشيا عين احتياج و نيازند و خدا عين بي نيازي و كمال و جمال است، او را تسبيح و تقديس مي كنند.[21]

علامة طباطبايي فرمود: حق اين است تسبيح كه آية شريفه آن را براي تمامي موجودات اثبات مي كند به معناي حقيقي است.[22]

در آيات ديگر نيز به تسبيح موجودات تصريح شده: إنّا سخّرنا الجبال معه يسبحن بالعشي والابكار؛[23] كوه ها شامگاهان و صبحگاهان تسبيح مي گويند.

و سخر نامع داود الجبال يسبّحن معه و الطير؛[24] كوه ها و پرنده ها همراه با داود تسبيح مي گفتند.

علاوه بر اين، روايات بسياري از طرق اهل سنّت و شيعه در دست داريم كه نسبت تسبيح به موجودات داده، از آن جمله روايات بي شماري است كه مي گويد: سنگريزه ها در دست رسول خدا(ص) تسبيح گفتند.[25]

بنابراين از ديدگاه قرآن، عالَم هستي يك پارچه زمزمه و غوغا است. هر موجودي به نوعي به حمد و ثناي حق مشغول است و غلغله اي خاموش در پهنة عالَم هستي طنين افكنده كه بي خبران توانايي شنيدن آن را ندارند امّا انديشمنداني كه قلب و جانشان به نور ايمان زنده و روشن است، اين صدا را از هر سو به خوبي به گوش و جان مي شنوند:

گر تو را از عيب چشمي باز شد نُطق آب و نطق خاك و نطق گِل جملة ذرات در عالَم نهان ما سميعيم و بصير و باهشيم از جمادي سوي جانِ جان شويد فاش تسيح جمادات آيدت با تو ذرات جهان همراز شد هست محسوس حواس اهل دل با تو مي گويند روزان و شبان با شما نامحرمان ما خامشيم غلغل اجزاي عالم بشنويد وسوسه ي تأويل ها بزدايت

در تفسير حقيقت اين حمد و تسبيح در ميان دانشمندان و فلاسفه و مفسران بسيار گفتگو است. بعضي آن را حمد و تسبيح حالي و بعضي تسبيح گفتاري و زباني دانسته اند.

1_ جمعي معتقدند كه همة ذرات موجودات اين جهان اعم از آن چه ما آن را عاقل مي شماريم يا بي جان و غير عاقل، همه داراي يك نوع درك و شعورند و در عالم خود تسبيح و حمد خدا مي گويند هر چند ما قادر نيستيم به نحوة درك و احساس آن ها پي ببريم و زمزمة حمد و تسبيح آن ها را بشنويم.

2_ بسياري معتقدند كه اين تسبيح و حمد همان است كه آن را زبان حال مي ناميم.

اين زبان حال گاهي آن قدر قوي و نيرومند است كه زبان قال را تحت الشعاع قرار مي دهد، مانند اين كه به شخصي كه آثار ناراحتي و درد و رنج و بي خوابي در چهره و چشم او نمايات است مي گوييم: هر چند تو از ناراحتيت سخن نمي گويي، امّا چشم تو مي گويد كه ديشب به خواب نرفته اي و چهره ات گواهي ميدهد كه از درد و ناراحتي رنج مي برد.

عالَم هستي با آن نظام عجيبش، با آن همه راز ها و اسرارها كه در هر ذره اي جهاني با نظم و دقّت حساب شده اي پيدا است، اين ستاره ها و سيّاره ها و كهكشان ها و گردش دقيق زمين و خورشيد و خلقت عجيب و دقيق و حساب شدة بدن انسان و ساير موجودات فرياد مي زنند: آفرين بر خدا، پاك و منزه است او؛ او بزرگتر است؛ نيست خدايي به جز او.[26]

تبارك الله احس الخالقين، سبحان الله، الله اكبر، الحمدلله، لااله الاّالله.

[21] الميزان، ج 13، ص 110.

[22] همان.

[23] ص (38) آية 18.

[24] انبيا (21) آية 79.

[25] الميزان، ج 13، ص 111.

[26] تفسير نمونه، ج 12، ص 133 تا 136، با تلخيص و اضافات.